Maatschappelijk verantwoord ondernemen in het ondernemingsrecht. (Deel I)
Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen, of Corporate Social Responsibility, duurzaamheid (sustainability), staat de laatste jaren behoorlijk in de belangstelling. Veel ondernemingen willen graag duurzaam zijn en maatschappelijk verantwoord ondernemen.
Maar wat is dat?
Hoe weten we of een bedrijf maatschappelijk verantwoord opereert? Wanneer is een bedrijf duurzaam en sustainable?
Het is goed om duurzaamheid van een aantal kanten te belichten en te bekijken op welke wijze duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen zich manifesteren in het ondernemingsrecht.
“Duurzaamheidsevangelie van Unilever ligt weer onder vuur (Van der Heijden, NRC, 12 januari 2022) ‘Duurzame’ labels en claims modeketens onderzocht” (Klumpenaar, NRC 5 november 2021), Kunstmatige Intelligentie Legt Greenwashing Bloot, (Liam Vaughan, FD 21 januari 2022) en BlackRock wil duurzaam investeren, maar niet omdat woke in de mode is, (M. Slegers, FD 18 januari 2022). Zomaar een greep uit recente krantenartikelen. Deze publicaties over greenwashing en duurzaamheid werpen de vraag op in hoeverre voor derden, zoals institutionele beleggers, de mogelijkheid bestaat om met enige mate van zekerheid te verifiëren of een bepaalde onderneming duurzaam opereert?
Om die vraag te kunnen beantwoorden moeten we eerst weten wat “duurzaam” is. Vervolgens is noodzakelijk aandacht te schenken aan het mechanisme hoe bedrijven verbonden zijn aan duurzaamheidsdoelstellingen. Bepalend daarbij is de zogenaamde corporate governance en de wijze waarop zij daar verslag van doen omdat die informatie voor beleggers uiteraard relevant is bij hun beleggingsbeslissingen.
Duurzaam beleggen is ‘hot’ en in de media is veel aandacht voor duurzaam beleggen. Maar wat is duurzaam of duurzaamheid?
Wat is duurzaamheid?
Er bestaat geen eenduidige juridische definitie van het begrip duurzaamheid. De eerste definitie is afkomstig van de Brundtland Commissie in 1987 (WECD, 1987) die duurzame ontwikkeling als volgt omschrijft:
“Een ontwikkeling die tegemoetkomt aan de noden van het heden, zonder de mogelijkheden van toekomstige generaties om in hun behoeften te voorzien in het gedrang te brengen”.
Is wat bedrijven publiceren op hun website of in hun jaarverslag daarvoor maatgevend en voldoende betrouwbaar? Het fenomeen greenwashing, waarbij bedrijven ten onrechte producten of werkwijzen presenteren als duurzaam, doet vermoeden dat de externe uitingen van bedrijven niet altijd recht doen aan de werkelijkheid. Het is soms verleidelijk om een groen imago te schetsen ook als dat niet (geheel) klopt. Klanten, investeerders en contractpartijen doen namelijk graag zaken met een “groene” partner. Maar hoe stel je vast of een partij groen is? Er zijn namelijk nogal wat aanbieders op de markt die met certificaten schermen. De richtlijn BREEAM voor duurzaam bouwen of bijvoorbeeld Green Key of B-Corp. Voorbeelden van “foundations” of “movements” die alle claimen een soort bewijs van duurzaamheid te leveren, nadat een onderneming is “gecertificeerd”. Dit soort “organisaties” (als de juridische entiteit al kan worden vastgesteld), geeft dit soort certificaten aan de hand van zelf opgestelde regels.
Bedrijven die duurzaam (willen) zijn, zijn vaak gebonden aan het daarvoor opgestelde of geldende beleid. De Corporate Governance.
Corporate governance en maatschappelijk verantwoord ondernemen
Corporate Governance. Wat is het?
Grotere bedrijven worden doorgaans bestuurd door bestuurders die door aandeelhouders zijn benoemd. Er kan sprake zijn van belangentegenstellingen tussen bijvoorbeeld bestuurders en aandeelhouders, waarbij de belangen van de vennootschap, personeel, overige bij de vennootschap betrokken personen en de aandeelhouders niet altijd onder alle omstandigheden parallel lopen.
In een veelgebruikte, (oude) definitie kan corporate governance worden teruggebracht tot de wijze waarop investeerders in ondernemingen kunnen veiligstellen dat zij rendement op hun investering ontvangen. Deze benadering gaat uit van het aandeelhoudersbelang.
In de OECD-richtlijnen voor Multinationale Ondernemingen is dit als volgt verwoord:
“Corporate governance involves a set of relationships between a company’s management, its board, its shareholders and other stakeholders. Corporate governance also provides the structure through which the objectives of the company are set, and the means of attaining those objectives and monitoring performance are determined.”
De aanvankelijk relatief beperkte uitleg van corporate governance evolueert. Uit de huidige Corporate Governance Code uit 2018 UK (The UK Corporate Governance Code, 2018) volgt dat door de Financial Reporting Counsel bij het opstellen van een recentere versie van de Corporate Governance Code een ruimer begrip van corporate governance wordt gehanteerd. Zo ook in Nederland. In de Nederlandse corporate governance code (Corporate Governance Code 2016 | Code | Monitoring Commissie Corporate Governance, 2016) wordt uitgegaan van een vergelijkbare ruimere omschrijving.
De ontwikkeling van het begrip corporate governance heeft de facto een aanzienlijke ontwikkeling doorgemaakt sinds het rapport van Cadbury.
Corporate Governance is daarmee geëvolueerd van een relatief beperkt begrip waarin de belangen van de aandeelhouder(s) centraal stonden, naar een meer geïntegreerd beleid waarbij aandacht wordt besteed aan alle stakeholders. Daarbij wordt (ook) aandacht besteed aan de SDG van de Verenigde Naties.
De komende tijd zal ik aandacht besteden aan Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen in het ondernemingsrecht en hoe dit zich manifesteert.
Theo Verhoeven
Advocaat
